Grote serie

1993 Over d’n Biezenmortel

Eerste boek in de grote serie van het Schrijversteam van Heemcentrum ’t Schoor, oktober 1993. Fragment uit het voorwoord uit dit boek. De derde orde van St.Franciscus, de jaarlijkse priesterwijdingen, de zelatrices van de St.Fidelis missiebond, de gardianen, pater Gaudiosus, pater Emilianus, de bouw van het klooster, de Fret, de capucijnen op blote voeten door weer en wind, het ontstaan van de woonkern van Biezenmortel rondom het klooster, Huize Assisie, meester van Iersel, juffrouw Vercammen, de brandende school op dolle dinsdag 1944, de vliegende storm van 11 juli 1984, de bedevaart naar Handel, de oude landgoederen zoals de Vorsselaer, Roelkensdijk de Gomelaer en ter Vriesdonk, de rijke historie van ruim zeventig oude Biezenmortelse boerderijen… het zijn fragmenten uit de geschiedenis van Biezenmortel. Het zijn herinneringen die bewaard moeten blijven. Het is een verhaal over de verbondenheid van Biezenmortel met de capucijnen, hetgeen op de voorkant van het boek is uitgebeeld door de titel “Over d’n Biezenmortel” te combineren met een luchtfoto van het Kapucijnenklooster. Onze dank gaat uit naar eenieder die heeft bijgedragen aan dit boek, bijzonder aan hen die informatie en foto’s beschikbaar hebben gesteld. Dankzij hen is het een mooi boek geworden. Er is een grote wens vervuld van pater Monaldus, vooraf aan zijn jubileumjaar 1994, wanneer hij 80 jaar wordt, 60 jaar kapucijn is en 25 jaar rector van Biezenmortel. Stichting Heemcentrum “’t Schoor” studiegroep geschiedenis Udenhout-Biezenmortel, oktober 1993

1994 Over d’n oorlog

Tweede boek in de grote serie van het Schrijversteam van Heemcentrum ’t Schoor, 1994. Fragment uit het voorwoord uit dit boek: Op 26 oktober 1994 herdenken we, dat Udenhout en Biezenmortel 50 jaar geleden werden bevrijd van de Duitse bezetter. Velen zullen zich opnieuw de angst van toen herinneren, de ingekwartierde Duitsers, de vele vliegtuigen in de lucht, neergestorte vliegtuigen, inslagen van V1’s of de onderduikers en het verzet. Sommigen zullen ook denken aan de dood van een dierbaar familielid, van buren of vrienden of aan de vernietiging van persoonlijke bezittingen. Wij hebben veel van deze herinneringen willen vastleggen om ze te behouden voor de toekomst. Vandaar dit boek. Het is geen algemene geschiedenis over de Tweede Wereldoorlog. Daarover zal tussen nu en 5 mei 1995 genoeg worden gepubliceerd. Dit boek zit vol met persoonlijke herinneringen aan belevenissen van Udenhoutse en Biezenmortelse mensen. Er is gebruik gemaakt van kronieken en dagboeken van Vincentius, Felix, de fraters en van particulieren. Er zijn interviews gehouden met heel veel mensen in Udenhout en Biezenmortel en ver daarbuiten, met Engelse bevrijders en ondermeer ook met de verzetsman “’t Rooi Jantje”, die nu in Australië woont. Tegelijkertijd realiseren wij ons, dat er met een bundeling van persoonlijke herinneringen opnieuw een mooi boek voor Udenhout en Biezenmortel beschikbaar komt. Wij hopen, dat heel veel mensen vele uren mogen genieten van dit rijk geïllustreerde lees- en kijkboek. Wij hopen ook, dat dit boek de jongeren in Udenhout en Biezenmortel zal motiveren om de vrijheid te waarderen. De burgemeester van Udenhout, Wim Dijkstra

1996 Over d’n Unent

Derde boek in de grote serie van het Schrijversteam van Heemcentrum ’t Schoor, 1996. Een fragment uit het voorwoord uit dit boek. In december 1994 was burgemeester Dijkstra gast bij “Heemcentrum ‘t Schoor” om met ons te praten over het volgende lokale geschiedenisboek van Udenhout. We hadden zin om als studiegroep en schrijversteam door te gaan na de boeiende boeken “Over d’n Biezenmortel” (1993) en “Over d’n Oorlog” (1994). We spraken af een boek te maken met als titel “Over d’n Unent”, de moeite waard om cadeau te kunnen geven. Het zou vooral moeten gaan over de gemeente, het gemeentehuis, de gemeentepolitiek en de gemeentelijke diensten. De aandacht voor alles wat met de gemeente te maken heeft, komt voort uit het feit dat Udenhout zo ongeveer 200 jaar geleden onafhankelijk van Oisterwijk werd, en derhalve ongeveer 200 jaar een zelfstandige gemeente is. Op 14 april 1798 legde de plaatselijke bevolking een onafhankelijkheidsverklaring af onder aanvoering van de latere eerste burgemeester, looierszoon en notaris Jan van den Bosch. We spraken op die zaterdagmorgen in december 1994 af dat het boek “Over d’n Unent” gereed zou zijn in de tweede helft van 1996. Niemand kon toen bevroeden dat dàt het moment zou worden van een gemeentelijke herindeling. Het mooie, historisch rijke en trotse Udenhout wordt per 1 januari 1997 zomaar in tweeën gedeeld. Een puur politieke beslissing brengt een stuk bij Tilburg en een stuk bij Haaren, historisch onverantwoord en niet uit te leggen. De politieke verwikkelingen met de dramatische ontknoping hebben ons extra gemotiveerd dit boek “Over d’n Unent” te maken. 

1997 Scouting St.-Lambertus Udenhout

Boek bij gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van Scouting Sint Lambertus Udenhout.

1998 Over Udenhout en zijn Rabobank

Boek bij gelegenheid van het feit dat in december 1899 de Udenhoutse boeren een eigen Boerenleenbank hebben opgericht.

2001 Over de School

Zesde boek in de grote serie van het Schrijversteam van Heemcentrum ’t Schoor, mei 2001. Fragment uit het voorwoord: Op 2 mei 2001 is het 100 jaar geleden dat de fraters naar Udenhout kwamen om katholiek onderwijs te geven aan jongens, in de school die velen kennen als “de Petrusschool” en die nu “de Wichelroede” heet. Heemcentrum ‘t Schoor heeft deze gelegenheid aangegrepen om een boek te maken over het onderwijs in Udenhout en Biezenmortel. Het boek gaat over alle onderwijs in Udenhout en Biezenmortel, over het basisonderwijs, over het voortgezet onderwijs zoals de Landbouwschool en de Huishoudschool, over de bijzondere scholen van Assisië en Vincentius en over het universitaire onderwijs in het klooster van de Kapucijnen. We hebben zeker niet geprobeerd om een volledig beeld te geven van alle ontwikkelingen op het gebied van het onderwijs, met zorgvuldig alle jaartallen en alle namen. Die feiten krijgen wel de aandacht, maar we hebben vooral geprobeerd herinneringen op te halen. Het is leuk om samen weer eens te denken aan Gaudeamus, de Lapjeskat, de Mater Amabilisschool, de eerste vraag uit de catechismus en al die versjes die we van buiten kenden. Het zijn herinneringen aan minder mooie dingen zoals de rangen en standen op school of de moeilijke weg naar de kostschool. Het zijn ook de dankbare herinneringen aan de tijd van toen en de mensen die ons hebben gevormd, meester van Iersel, zuster Fietsetas of den Bieboer. 

2003 Over d’n Boerenstand

Zevende boek in de grote serie van het Schrijversteam van Heemcentrum ’t Schoor, november 2002. Deel van de tekst van het voorwoord: 9 December 1902 was het druk in de boerderij van Kobus van Roessel in den Berkhoek. De meest vooruitstrevende belangenbehartigers onder de Udenhoutse boeren waren er, burgemeester van Heeswijk was er en ook de witte pater Gerlacus van den Elsen. Er is in elk geval koffie geweest en zeer waarschijnlijk ook wel iets erbij. Ze waren bij elkaar om de “Boerenbond Udenhout” op te richten. Nu, 100 jaar later, bestaat de “Boerenbond Udenhout” niet meer. Na de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1997 zijn de Udenhoutse boeren aangesloten bij de ZLTO “Tilburg” en de Biezenmortelse boeren bij de ZLTO “De Leije”. In de honderd jaren tussen 1902 en 2002 heeft de Boerenbond een enorme rol gespeeld in de gemeenschap van Udenhout en Biezenmortel. We hoeven alleen maar de vele instellingen te noemen, de Boerenleenbank, het Pakhuis, de Boterfabriek, de Landbouwschool, de Bijenhoudersbond, de Rijvereniging, de Stierhouderij, de Veecentrale, de Geitenfokvereniging, de Maïsbank, en vele vele meer. Nog belangrijker is, dat Udenhout en Biezenmortel een boerengemeenschap was. Het dagelijks leven van het dorp, het aangezicht van het dorp, de seizoensgebonden activiteiten, het was allemaal verbonden met het boerenleven. Om eens wat te noemen: de melkkannen langs de straat, de enorme silotoren van het Pakhuis, de prachtige boerderijen, het oogsten in de zomer, het roodbonte vee, de romboeren, de hooiwagens uit de polder, het leveren van eieren en de aankoop van het veevoer. Niemand zal ooit kunnen omschrijven hoe zwaar het werk was, niet alleen voor de boer, misschien meer nog voor de boerin. Niemand zal ooit kunnen omschrijven wat gezinnen doormaken als het bedrijf wordt getroffen door een ziekte en moet worden geruimd, of als er geen toekomstperspectief is vanwege Europese regels of vanwege crisisjaren en sommige boerengezinnen om die reden uitzien naar een boerderij elders in Nederland, emigreren of het bedrijf beëindigen. Heel veel mensen uit Udenhout en Biezenmortel hebben zeer persoonlijke herinneringen aan dat dagelijkse leven thuis, het harde werken, de zorgen, maar ook aan de mooie dingen die er volop waren. De boer gaat elke dag om met het wel en wee van de dieren, met de natuur, met het milieu.

2003 Over de Unentse kerk

Beschrijving van het monument het kerkgebouw Sint-Lambertus, gebouwd in 1841. De kerk is een Waterstaatskerk. Het hoogaltaar is van de Antwerpse beeldhouwer Jan Jozef Peeters. De prachtige kerkbanken zijn van Leo Bäumler.

2003 75 Jaar S.v.S.S.S.

Bij gelegenheid van het 75-jarig bestaan van voetbalvereniging S.v.S.S.S.

2006 Over de Unentse parochie

Tiende boek in de grote serie van het Schrijversteam van Heemcentrum ’t Schoor, februari 2006. Fragment uit het voorwoord: Voor het begin van de geschiedenis van de Udenhoutse parochie moeten we terug naar de stichting van een kapel op 7 april 1474. In de eerste eeuwen waren Udenhout en Biezenmortel deel van de parochie Oisterwijk. Op 27 juni 1723 werd Udenhout/Biezenmortel een zelfstandige parochie. Op 7 oktober 1841 kwam de prachtige Waterstaatskerk gereed met een interieur van de Antwerpse beeldhouwer Jan Jozef Peeters. De Udenhoutse parochie telde in haar 283-jarig bestaan 16 pastoors en 52 kapelaans. Wat is er veel gebeurd in al die jaren. En hoezeer was de geloofsbeleving verschillend. In dit boek besteden we – naast de geschiedenis van de opeenvolgende pastoraten – uitvoerig aandacht aan de geloofsbeleving van de wieg tot het graf en van de Advent tot en met Christus Koning. We doen dat hoofdzakelijk door herinneringen op te halen aan de vijftiger en zestiger jaren van de twintigste eeuw, herinneringen aan de eerste communie, de biecht, het misdienaarschap, een eerste H.-Mis van een neomist, het bidden bij het opstaan en het slapen gaan en voor en na het eten, het palmtakje achter het kruis, het wijwatervaatje naast het bed, het rozenhoedje, de stolp op de kast, het vrome tegeltje naast de voordeur, de bedevaart naar Cornelius in Bokhoven, de catechismusles, het strooike bij een overlijden, en veel meer. Het boek is een Udenhouts boek geworden, over wat er in Udenhout gebeurde en hoe we in Udenhout omgingen met ons geloof. 

2006 Over heeroom en tante zuster

Bij het schrijven van het boek “Over de Unentse parochie” kwam het idee naar voren om in dat boek een overzicht op te nemen van alle in Udenhout en Biezenmortel geboren en/of getogen priesters, missionarissen, zusters, fraters en broeders. Maar liefst 289 jongens en meisjes, mannen en vrouwen, uit Udenhout en Biezenmortel, hebben de stap gezet tot een leven als religieus. Het zijn allemaal mensen met een verhaal, soms een bescheiden verhaal van een leven in gebed achter de tralies van een klooster, soms boeiende verhalen van mensen die veel hebben mogen of moeten meemaken: als pastoor in het Rijke Roomse leven, als missionaris ergens in de oerwouden van Afrika, Zuid-Amerika of Zuidoost-Azië, als gevangene in een jappenkamp, als generale overste van een congregatie, als schrijver van boeken, als geliefde onderwijzer, als verpleegster op de eerstehulpverlening of soms als anoniem lid van een congregatie van zusters dat helpt als anderen niet meer helpen. Al die verhalen hebben geresulteerd in dit boek “Over heeroom en tante zuster”. Dit boek geeft een overzicht van al die 289 dorpsgenoten. Ze staan op alfabet van achternaam en in geval van dezelfde achternaam chronologisch. Daarbij hebben we broers en zussen uit eenzelfde gezin bij elkaar geplaatst. We hebben ervoor gekozen om alleen die mannen en vrouwen op te nemen die hun hele leven hun roeping trouw zijn gebleven. Degenen, die zijn uitgetreden of het priesterambt hebben neergelegd, staan niet in dit boek. Dat heeft een zeer praktische reden. Er zijn mensen, die weliswaar een nieuw leven zijn begonnen, maar nog altijd met trots terugkijken op hun leven als religieus. Anderen echter willen op geen enkele wijze nog worden geconfronteerd met een keuze die ze ooit hebben gemaakt. Dat moeten we respecteren.

2007 Over een sterk staaltje

Bij het 50-jarig bestaan van staalconstructiebedrijf Jos van den Bersselaar.

2009 Over d’n Oven

Het is moeilijk in te schatten hoeveel stenen beide Udenhoutse steenfabrieken in de loop van ruim honderd jaar hebben gemaakt. Een voorzichtige schatting leert ons dat het er een paar miljard moeten zijn geweest. Dat betekent dat er nu nog heel veel huizen, overheidsgebouwen, kerken en kloosters in Nederland, België en Duitsland staan, gebouwd met stenen van de steenfabrieken in Udenhout.

2009 Over Unentse soldaten overzee

In 2007 kreeg het schrijversteam een manuscript aangeboden, geschreven door vier oud-Indiëgangers uit Udenhout en Biezenmortel, met hun herinneringen aan de gebeurtenissen in Nederlands-Indië in de periode 1945-1950. Het schrijversteam was in eerste instantie terughoudend. Het manuscript bevatte geen politiek verhaal, geen militair verhaal, geen verhaal van de lokale bevolking, maar het was de herinnering van vier oud-militairen, de herinnering van vandaag aan gebeurtenissen zestig jaar geleden. We hebben daarom contact gezocht met het Veteraneninstituut. De heer Elands van deze organisatie heeft het manuscript gelezen en berichtte ons als volgt: “Het manuscript bevat tal van lezenswaardige passages en geeft een aardige inkijk in de wijze waarop de Udenhoutse Indiëgangers hun uitzending hebben ervaren. De verhalen hoe de contacten met het thuisfront werden onderhouden, hoe zij de terugkeer in Udenhout hebben beleefd en met welke gevoelens zij op deze turbulente periode terugkijken zijn authentiek. Hoewel diverse algemene beschouwingen over het dekolonisatieconflict en de militaire ervaringen af en toe wel wat eenzijdig worden belicht (zonder overigens tot ernstige historische uitglijders te leiden), hoeft dit publicatie niet in de weg te staan. Het is immers geen wetenschappelijke verhandeling, maar een afspiegeling van de ervaringen en visies van de betrokken Indiëgangers. Al met al luidt mijn antwoord dat het inhoudelijk verantwoord is het manuscript te publiceren.” Dat doen we dan ook. Als een eresaluut aan 68 jongens uit Udenhout en Biezenmortel die werden uitgezonden naar Nederlands-Indië. Wij danken de vier schrijvers: Jan van den Bersselaar, Piet Naalden, Peter van Oene en Adri van de Pas. Wij danken Annie van Roessel-Kolen voor de coördinatie bij het opstellen van de lijst van oud-Indiëgangers uit Udenhout en Biezenmortel. Wij danken alle anderen die hebben bijgedragen aan de realisatie van dit boek.

2010 Algemeen Belang

Bij gelegenheid van het opheffen van de gemeentepolitieke partij Algemeen Belang.

2011 Over ’t Kasteel

Vijftiende boek in de grote serie van het Schrijversteam van Heemcentrum ’t Schoor, juni 2011. Een passage uit het voorwoord: Wij schrijven maart 2011 en ja, bijna zijn er sinds de bouw van Kasteel De Strijdhoef 250 jaren voorbij gegaan. Vele mensen van hoog tot laag hebben door al die jaren heen op De Strijdhoef gewoond, gewerkt en hun lief en leed gedeeld. Voor u ligt een beschrijving van wat er al die jaren op en rondom De Strijdhoef is gebeurd, wat de bewoners hebben meegemaakt, de tijd waarin zij leefden en de omstandigheden waar zij mee te maken hadden. Dit alles geeft u een indruk van een specifiek stukje Nederlandse historie. Ik wens u veel leesplezier. Drs. A.L.M. Leijten Kasteel “De Strijdhoef” Udenhout

2015 Over Unentse families deel 1

Twee boeken met de verhalen van 38 Udenhoutse families. Waarom de 38 families, die in het boek staan, wel opgenomen en andere families niet. Wat is een Unentse familie? Er zijn vele families die zich op en top een Unentse familie vinden, in Udenhout of Biezenmortel zijn opgegroeid, er werken, er wonen, er heel veel vanaf weten. Voor de keuze van de families in het boek “Over Unentse families” deel 1 en deel 2, is gekozen voor families die omstreeks 1840 in Udenhout of Biezenmortel woonden, die er nog steeds wonen en waarvan de familie van toen en die van nu in de mannelijke lijn familie van elkaar zijn. Volgens deze definitie zijn er circa 60 Unentse families, waarvan er 38 zijn opgenomen in de voorliggende dubbel-publicatie. De keuze voor die 38 is ingegeven door beschikbaarheid van gegevens en door reacties na oproepen in de Wegwijzer. Elk hoofdstuk heeft dezelfde opbouw. Elk hoofdstuk begint met een stukje heemkunde van Udenhout en Biezenmortel, hoe mensen leefden in de eerste helft van de vorige eeuw. We leggen de herkomst van de familienaam uit, we vertellen de verhalen die in de families worden doorverteld, in elk hoofdstuk staat de stamreeks, een familietabel en de kwartierstaat en tot slot is er ook ruimte voor familieleden met een verhaal. Per familie ongeveer 15 pagina’s, de een wat minder, de ander een beetje meer. De boeken zijn geen geschiedenisboeken. Het zijn heemkundeboeken. Ze vertellen hoe onze voorouders hier in Udenhout en Biezenmortel vroeger leefden.

2015 Over Unentse families deel 2

2016 Over de Melkfabriek

Op de gemengde bedrijfjes op de zandgronden in en rond Udenhout was het midden negentiende eeuw kommer en kwel. Voor de melk van de koeien was in feite geen markt. De veeteelt stond als mestproducent in dienst van de akkerbouw. Boeren wisten dat zij alleen door samenwerking uit de situatie van armoede konden geraken. Een eerste voorbeeld daarvan was de oprichting van plaatselijke botermijnen. De oprichting van agrarische coöperaties vertoonde in de dorpen eenzelfde beeld. Het initiatief lag bij vooruitstrevende boeren, die aanvoelden dat samenwerking de enige mogelijkheid tot verbetering was, gesteund door dorpsnotabelen zoals de burgemeester, de pastoor, de notaris en het hoofd van de school. In vergelijking tot omliggende dorpen is in Udenhout de oprichting van een eigen Boerenleenbank als een van de eersten gerealiseerd (in 1899), maar is de oprichting van de Coöperatieve Zuivelvereniging St.-Isidorus pas laat van de grond gekomen (1916). Honderd jaar geleden passeerde de oprichtingsakte bij de notaris. Bij de start van de zuivelfabriek was het productieproces uiterst simpel: melk van de leden werd ontvangen en ontroomd, van de room werd boter gemaakt en de ontroomde melk ging, samen met de bij de boterbereiding vrijkomende karnemelk, terug naar de boeren of werd op de markt afgezet via de Zuid-Nederlandse Zuivelbond, een regionaal verband, waarvan Isidorus lid was. Het bestuur was voortdurend op zoek naar betere bestemmingen van het melkoverschot, zoals het gebruik ervan voor andere producten zoals melkpoeder. Na de oorlog veranderde het melkoverschot in een melktekort. Boeren konden gerust investeren, want de melkafzet was wel gegarandeerd. Intussen zette de trend tot grootschaligheid zich alsmaar versneld door. Dat was landelijk zo. Het leidde voor de Udenhoutse fabriek tot een fusie met de CTM te Tilburg, in feite een overname door de CTM, die in latere fusies onderdeel werd van Campina. De overnamedatum is 10 januari 1965. 

2020 Over Unentse families deel 3

Vervolg op de delen 1 en 2 uit 2015. Nu 17 families waarmee in totaal 55 families uit Udenhout en Biezenmortel zijn beschreven.

2020 De Rustende Jager

De familie Klijn – de Bresser kocht op 23 april 1920 De Rustende Jager. Nu, honderd jaar later, zit er nog altijd een familielid Klijn in de uitspanning. Een boek met familiegeschiedenis, de ontwikkeling van de uitspanning en ook een rijk geïllustreerde beschrijving van de natuurgebieden de Loonse- en Drunense duinen en den Brand.

2021 Over Assisië

De Broeders Penitenten verkregen begin 20e eeuw grond in Biezenmortel, de oude Gasthuishoeven, waar zij in januari 1904 begonnen met de zorg voor de verstandelijk gehandicapte mens. Het waren pioniers in onderwijs en activiteiten voor de bewoners. In de jaren 60 en 70 vonden er meer dan 500 bewoners een thuis en was Assisië veruit de grootste werkgever van het dorp. Anno 2021 is het zorgcentrum onderdeel van Prisma en heet het gebied Landpark Assisië. Het boek beschrijft de ontwikkelingen in de tijd met eerst broeders, daarna de medici aan de leiding, weer later de psychologen, agogen, e.d. Anno 2021 wil men weer een beetje terug naar de onvoorwaardelijke zorg van de broeders.