Archeologische opgravingen Udenhoutseweg

Foto op tegel Jan Denissen

Aan de Udenhoutseweg op de grens van Udenhout en Berkel vinden archeologische opgravingen plaats.

Guido van den Eijnde, stadsarcheoloog, liet ons weten: Uit de resultaten van het proefsleuvenonderzoek werd geconcludeerd dat de bewoning uit de ijzertijd – en een kleine kans – uit de Romeinse tijd zou stammen. De eerste resultaten geven duidelijk aan dat er een duidelijke Romeinse component in de nederzetting aanwezig is. En de verwachting van een urnenveld blijkt uit de eerste resultaten van de huidige opgraving inderdaad te kloppen. 

De eigenaar van de grond, Triborgh Gebiedsontwikkeling, vindt het leuk om te laten zien wat het archeologisch onderzoek inhoudt en welke sporen de archeologen vinden. Hiervoor organiseert Triborgh Gebiedsontwikkeling de tweede helft van november informatiemomenten ter plaatse. Wanneer exact is nog niet bekend. Vanwege de Corona-beperkende maatregelen moet dit goed georganiseerd worden en is er een beperking in het aantal mensen dat gelijktijdig een bezoek kan brengen. Inschrijven en een strakke organisatie is daarom echt noodzakelijk. Wilt u tweede helft november ook een kijkje nemen bij het archeologisch onderzoek? Stuur een mail aan thuis@berkenhout.nl. Op die manier is een veilig bezoek aan de locatie met toelichting mogelijk.

Op 4 november ontvingen we van Team Berk&Hout en van de stadsarchivaris Guido van den Eynde onderstaande update:

Nieuwsflits opgraving Udenhoutseweg-Tilburg – 2

Bij de opgraving langs de Udenhoutseweg in Berkel-Enschot die in oktober en november in opdracht van Triborgh Gebiedsontwikkeling wordt uitgevoerd door het bedrijf ARCHOL gaat inmiddels alle aandacht naar het onderzoek van het prehistorisch grafveld. Een groot gedeelte van dit zogenoemde ‘urnenveld’ uit de late bronstijd en de vroege- en midden ijzertijd (1100-500 v. Chr) is in de afgelopen weken al vrijgelegd en onderzocht.

Bij de planning van de opgraving werd er vanuit gegaan dat het grafveld in het plangebied uit ongeveer 150 bijzettingen van crematiegraven zou bestaan. Deze schatting was gebaseerd op de resultaten van het proefonderzoek in 2019 en lijkt voorlopig nog steeds accuraat te zijn. Begin november stond de teller van het aantal onderzochte bijzettingen op ongeveer 100 stuks. Een andere aanname, dat het grafveld volledig in het plangebied lag en daardoor compleet onderzocht zou kunnen worden, blijkt echter niet te kloppen. Naar het westen toe lopen de sporen van het grafveld buiten het plangebied verder door en is het nog niet duidelijk waar de grens ligt, misschien ter plaatse van de Udenhoutseweg maar misschien ook nog wel verder. Hiermee is wel duidelijk dat het oorspronkelijke grafveld groter is dan bij de start van de opgraving werd aangenomen.

In het grafveld worden alleen crematiebijzettingen gevonden, wat gebruikelijk is voor een urnenveld. De crematieresten waren soms bijgezet in een urn van aardewerk, maar nog veel vaker in een container van textiel of leder. Dit organische materiaal is naar verloop van tijd verdwenen in de bodem maar de bijhorende crematieresten worden in de opgraving nog wel als een compact ‘beenderblok’ teruggevonden. De containers werden in een eenvoudige kuil bijgezet of in een klein grafmonument. Dat laatste kan een kleine grafheuvel zijn binnen een gegraven kringgreppel. Een ander type grafmonument dat in de opgraving wordt aangetroffen, is een zogenoemd ‘langbed’, dat het best omschreven kan worden als een langgerekt heuveltje dat ook weer werd gemarkeerd door een greppel. Bij de opgraving zijn ondertussen 23 kringgreppels van inmiddels verdwenen grafheuveltjes aangetroffen en 8 langbedden, waaronder een exemplaar met een lengte van ruim 50 meter.

De sporen van ronde kringgreppels (voorgrond) en langbedden achter in de opgravingssleuf (© Wim Hoogveld).

Dit prehistorische urnenveld langs de Udenhoutseweg is beslist niet het enige dat bekend is uit de regio Tilburg, maar wel het eerste sinds lang dat volgens moderne wetenschappelijk standaarden en over een grote oppervlakte wordt onderzocht. Al in de 19e eeuw werden urnenvelden onderzocht in Midden-Brabant, maar de manier waarop dit gebeurde, leverde nauwelijks bruikbare wetenschappelijke gegevens op. Meer recent werd in 1993 een (deel van een) urnenveld onderzocht bij de bouw van de nieuwe wijk Berkelse Akkers in Berkel-Enschot, maar dat gebeurde in de vorm van een noodopgraving, wat allerlei beperkingen met zich meebracht. Bij een opgraving in het kader van de verbreding van de Burgemeester Bechtweg stuitte men in 2010 ter hoogte van de Oisterwijksebaan onverwachts op een urnenveld dat hier helaas slechts voor een klein deel verder kon worden onderzocht. In de meeste gevallen bestaan de aanwijzingen voor de aanwezig van een prehistorisch grafveld uit niet meer dan een oude vondst van crematieresten, soms samen met een intacte urn en ontbreekt verder informatie.

Al bij al is onze kennis in Midden-Brabant zeer beperkt. Nieuw onderzoek met moderne methoden zoals de opgraving langs de Udenhoutseweg is daarom belangrijk om betrouwbare gegevens te verzamelen waarmee nieuwe vragen over de prehistorische bewoners van de regio Tilburg Midden- Brabant kunnen worden beantwoord. Vragen zoals naar de samenstelling van de bevolkingsgroep die het grafveld gebruikte, de herkomst van deze mensen, de toegepaste grafrituelen, hun relatie tot de overledenen en zoveel meer.

Volgende nieuwsflits meer resultaten van de opgraving langs de Udenhoutseweg in Berkel- Enschot.

Guido van den Eynde, gemeente Tilburg

Foto Rinus van der Loo